In dit artikel hebben we het over waarom het bijna onvermijdelijk is dat we mensen wantrouwen en de stappen die nodig zijn om jezelf daarvan te verlossen. We zien hoe mensen bijna identiek zijn aan honden, hoe kannibalen onze maatschappij kelderen en hoe je je vertrouwen herstelt.
Man bijt man
Ben jij misschien ooit, zoals velen, als kind gebeten door een hond? Dan weet je hoe groot de indruk is die zo’n gebeurtenis nalaat. Of het nu gaat om een Chihuahua of een uit de kluiten gewassen Rottweiler, het gevoel dat je hebt bij alle honden verandert op slag, misschien zelfs voorgoed. Vanaf dat moment heb je schrik van honden. Wanneer een hond in je buurt komt word je gespannen, je hartslag steigert en je wilt eigenlijk vooral vluchten. Honden pikken dat op en reageren op jouw angst met gegrom, geblaf of erger. Als de angst te sterk wordt, zetten we het op een lopen en worden we effectief een oversized pluchen konijntje. De vicieuze cirkel is rond.
Wanneer we ouder worden en onze emotionele reacties misschien iets meer in de hand hebben, kunnen we omgaan met onze angsten. Wanneer we ons bewust worden van de mechaniek achter de schrik, kunnen we ons begrip verfijnen: “alleen kleine en bange hondjes zijn gevaarlijk” of “ik moet altijd eerst vragen of het oké is om de hond te aaien”. Dan wordt het mogelijk om onze angst te confronteren en, stap voor stap, minder spanning ervaren wanneer een woefke ons pad kruist. Misschien doen we zelfs een aantal fijne ervaringen op met honden en, wie weet, halen we er ooit nog een in huis!
Een kind dat gebeten wordt door een hond heeft schrik voor alle honden. Hetzelfde geldt voor mensen.
Er is een heus proces voor nodig om af te rekenen met de impact van zo’n vroegkinderlijke schrikervaring, maar niemand zou zeggen dat er daarom iets mis is met je. Het is volstrekt normaal dat je een stevige schrik meedraagt wanneer je gebeten wordt. Het is een gezonde reactie van je zenuwstelsel, dat voortdurend op zoek is naar manieren om jouw overlevingskansen te vergroten en in die kritieke missie alle nuance achterwege laat. Waarom kunnen we dezelfde begripvolle kijk niet toepassen wanneer het gaat om mensen, in plaats van honden?
Want wanneer we een spreekwoordelijke knauw krijgen van een mens, heeft dat net dezelfde invloed: een schrikreactie gaat door ons lichaam en het lichaam vergeet niet. We doen een schrik op voor alle mensen. Dat hoeft overigens niet om fysiek geweld te gaan. Als sociale dieren zijn we afhankelijk van onze verbinding met anderen voor onze overleving. Uitgelachen worden door klasgenootjes, een vernederende opmerking krijgen van een leerkracht of niet gezien worden voor wie je bent door ouders; het is allemaal een intrekken van verbinding en dat is (vooral als kind) levensgevaarlijk.
Voor een sociaal dier is het verlies van verbinding levensbedreigend.
Als rationele volwassenen weten we dan wel dat niet alle mensen gevaarlijk zijn, onze onbewuste patronen zijn veel sterker, dus hyperventileren we wanneer we een groep moeten toespreken, krijgen we een naar gevoel wanneer we aan onze schooltijd denken of kunnen we ons nog steeds niet adequaat uitdrukken in een gesprek met onze ouders. Vaak gaan we die reactie zelfs verklaren als een persoonlijke zwakte of karaktertrek. “Ik ben gewoon verlegen” of “ik kan nu eenmaal niet zo goed presenteren als Nancy”, op die manier maken we de restanten van een emotionele ervaring tot een feit, even ongewenst als onveranderlijk.
Er valt veel te zeggen over de invloed van nieuwsmedia, die ons dag in dag uit het slechtste van de mensheid tonen. Zo’n informatie heeft een grote impact, in de natuur zou het nieuws dat er kannibalen een dorp verderop je leven wel eens kunnen redden. Dat is een andere conversatie, die we als samenleving (dringend) moeten hebben, maar niet de focus is van dit artikel.
Stap voor stap
Dus wat kunnen we doen, als we terug willen leren vertrouwen? Met het risico om cliché te klinken, is de eerste stap om te aanvaarden dat we dat niet (goed) kunnen. Erkennen dat we geschaad zijn in ons vertrouwen, mogelijk door mensen die ons nauw aan het hart lagen, is moeilijker dan het klinkt. Dat houdt in dat we onze kwetsbaarheid onder ogen zien, en dat is nu net wat we proberen vermijden door ons vertrouwen op zak te houden. Maar je kunt niet werken aan iets dat onzichtbaar blijft en om een systeem te kunnen beïnvloeden, moet je het eerst leren kennen.
Het toelaten van vastgeroeste emoties kan wonderen doen. Dat is niet hetzelfde als het oorspronkelijke trauma herbeleven. Die laatste doet vaak meer kwaad dan goed, omdat je zenuwstelsel wederom moet afrekenen met een frontale aanval. Ik heb het over, in de veiligheid van een zorgzame omgeving, de gestolde emotionele lading die je hebt weggestoken in een doosje in je onbewuste kruipkelder doorvoelen. Hier en nu, als volwassene, eventueel gesteund door iemand die je daarin kan begeleiden.
Omdat je die gevoelens nu wel aankunt. Als kind kon dat niet, dus moest je ze opbergen. De meeste autoritten zijn veilig, daar heb je niets aan als je net uit een brandend wrak bent gekropen. Net zoals alle enge dingen die je voor het eerst doet is er moed nodig om de eerste stap te nemen, maar eens je door die ervaring gaat, verminderd de schrik. Dan weet je lichaam: je kan dit.
Er is moed nodig om de eerste stap te nemen, maar eens je door die ervaring gaat, verminderd de schrik. Dan weet je lichaam: ik kan dit.
Het begin
Ik hoop dat dit artikel je heeft kunnen inspireren om anders te kijken naar je worstelingen met vertrouwen, zodat je kunt beginnen herstellen van je patronen. Dat is een kwestie is van het hart, niet van het hoofd. Als je hier samen naar wilt kijken, kun je me altijd een berichtje sturen, of een afspraak maken.
Als je meer wilt weten over hoe het komt dat het negatieve mensbeeld heerst in onze samenleving, kan ik je van harte De Meeste Mensen Deugen aanraden, het schitterende boek van Rutger Bregman. Via deze link krijg je een goede deal (en ik een klein percentage, om de kosten van de website te helpen dragen).
